(Na zdjęciu pochód pierwszomajowy w Opolu. Rok 1976. Fot. Jerzy Stemplewski)
Korzenie Święta Pracy sięgają 1 maja 1886 roku, kiedy to w Chicago doszło do masowych protestów robotników domagających się wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy. Demonstracje zakończyły się tragicznie - po zamieszkach na placu Haymarket doszło do wybuchu bomby i starć z policją, w wyniku czego zginęło kilkanaście osób. To wydarzenie stało się symbolem walki klasy robotniczej na całym świecie.
W 1889 roku II Międzynarodówka ogłosiła 1 maja Międzynarodowym Dniem Solidarności Ludzi Pracy, ustanawiając go świętem obchodzonym corocznie.
W Polsce obchody 1 maja mają swoją długą i złożoną historię. Już pod koniec XIX wieku w zaborze austriackim i rosyjskim organizowano nielegalne pochody robotnicze, często brutalnie tłumione przez władze carskie i policyjne. Dzień ten stał się wyrazem sprzeciwu wobec wyzysku i niesprawiedliwości społecznej.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, 1 maja stał się ważnym dniem dla ruchu robotniczego i lewicy. Choć nie był wówczas dniem ustawowo wolnym od pracy, masowe demonstracje odbywały się regularnie, nierzadko kończąc się starciami z policją.
W okresie PRL 1 maja stał się oficjalnym świętem państwowym, a jego obchody przybrały charakter obowiązkowych, ideologicznych manifestacji - z przemówieniami, pochodami i defiladami transmitowanymi przez media. Był to jeden z najważniejszych dni w kalendarzu komunistycznym.
Po upadku komunizmu w 1989 roku, 1 maja wciąż pozostał dniem ustawowo wolnym od pracy, ale jego charakter uległ zmianie. Ubyło wielkich pochodów, a Święto Pracy zyskało bardziej refleksyjny wymiar. Stało się okazją do przypomnienia o znaczeniu praw pracowniczych, godnych warunków zatrudnienia i roli związków zawodowych w demokracji.
Warto również przypomnieć, że 1 maja 2004 roku Polska wstąpiła do Unii Europejskiej - co dodatkowo zwiększyło symboliczne znaczenie tego dnia jako momentu otwarcia się kraju na nowe możliwości, ale i nowe wyzwania na rynku pracy.
Współczesny świat pracy zmienia się dynamicznie - rośnie znaczenie pracy zdalnej, elastycznych form zatrudnienia, automatyzacji i sztucznej inteligencji. Coraz więcej osób pracuje poza tradycyjnymi strukturami - na umowach cywilnoprawnych, w tzw. gig economy czy freelancingu. To wszystko sprawia, że idea 1 maja - walki o równość, godność i bezpieczeństwo pracy - jest dziś może nawet bardziej aktualna niż kiedykolwiek wcześniej.
Dla Polski 1 maja to także dzień, w którym warto przypomnieć, że prawa pracownicze nie są dane raz na zawsze. Są efektem wieloletniej walki i solidarności - i tylko dzięki ich pielęgnowaniu możliwe jest budowanie sprawiedliwego społeczeństwa.
