(Fot. Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu)
Średniowieczna Opolszczyzna była miejscem o bogatej historii. Na tym obszarze można było spotkać różnorodne elementy kulturowe, osadnicze i gospodarcze. Rolnictwo było głównym źródłem utrzymania dla ludności Opolszczyzny. Uprawiano zboża, hodowano zwierzęta, a rzeki i strumienie wykorzystywano do napędzania młynów i kuźni. W XVI wieku Opolszczyzna była częścią Śląska, które wchodziło w skład monarchii habsburskiej. Teren ten obejmował miasta takie jak Opole, Brzeg, Nysa, Kluczbork i inne mniejsze miejscowości.
"W Brzegu odkryto w ostatnich dniach drewniany wodociąg! Pochodzi z XVI wieku i znajduje się ponad metr poniżej dzisiejszego poziomu gruntu" - poinformowało Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.
Pierwsi mieszkańcy średniowiecznego miasta prawdopodobnie wodę czerpali wiadrami z Odry. Jeszcze w XII/XIII wieku była ona na tyle czysta, że nadawała się bezpośrednio do spożycia, jednak ukształtowanie terenu utrudniało jej dostarczanie do wyżej położonych części Brzegu.
- Zaszła więc potrzeba budowy studzien, których głębokość wynosiła maksymalnie tylko do 4 metrów. Było to wynikiem budowy geologicznej terenu, na którym warstwa skał nieprzepuszczalnych dla wody występuje maksymalnie na głębokości ok. 13 metrów. Niestety płytkie studnie szybko się zamulały, pogarszając jakoś wody i trzeba było budować kolejne - czytamy.
Lepszym rozwiązaniem okazały się wodociągi, których budowę rozpoczęto w XIV wieku. Pieczę nad nimi sprawował odpowiedni urzędnik - rurmistrz. - W 1496 roku rodzina książęca z własnej inicjatywy i na własny koszt wybudowała rurociąg, który z Odry doprowadzał wodę do rynku, stamtąd do zamku i miejskich browarów, których najwięcej było przy dzisiejszej ulicy Mlecznej i Dzierżonia.
- Do dziś nie wiadomo, w jaki sposób transportowano wodę pod górę. Możliwe, że wykorzystywano uruchamianą nurtem rzeki turbinę zaopatrzoną w wiele skórzanych kubłów, za pomocą których napełniano zbiornik umieszczony w znajdującej się przy moście wieży. Ze zbiornika woda rurami trafiała do odpowiednich punktów w mieście. Lata eksploatacji doprowadziły jednak do konieczności usprawnienia wodociągu i w roku 1514 mistrz Jerzy Fogel założył pompę ręczną - czytamy.
Kolejny wodociąg powstał dzięki księciu Fryderykowi II w 1527 roku. Za pomocą rowu doprowadzał wodę ze żwirowni w Krzyżowicach przez pola Żłobizny i Brzeskiej Wsi (dziś okolice ulicy Trzech Kotwic) do stawu znajdującego się poza murami miasta, na wysokości bramy Starobrzeskiej i Małujowickiej. Następnie, dzięki rurom z drzewa sosnowego, woda ze stawu dostarczana była wzdłuż ulicy Lekarskiej i Mlecznej do zbiornika w rynku, a stamtąd do zamku i browarów mieszczańskich zlokalizowanych przy ulicy Celnej (dziś Wojska Polskiego), Rzeźniczej i Psiej (dziś Władysława Jagiełły). W celu dostarczenia wody z publicznych ujęć do domów prywatnych mieszkańcy korzystali z usług nosiwody.
Poniżej dalsza, aczkolwiek bardzo ciekawa historia brzeskich wodociągów:
Do regulacji ciśnienia wody w 1546 roku przy furcie Młyńskiej zbudowano wodotrysk, który był swego rodzaju wieżą ciśnień pobierającą wodę z Odry. Brzescy sukiennicy w 1549 roku poprosili księcia Jerzego II o doprowadzenie rurami wody do ich nowej farbiarni założonej w pobliżu wodotrysku. Miasto za pobieranie wody z książęcego wodociągu płaciło władcy rocznie 150 talarów.
Książę Jerzy II w 1568 roku zbudował nowy wodociąg, który początek brał w lasku zielęcickim położonym między Skarbimierzem (dawniej Hermanowice) a Zielęcicami. Następnie za pomocą dwóch biegnących równolegle rur woda była transportowana do rezydencji książęcej i dawnych domów kolegiackich znajdujących się przy kościele św. Jadwigi. Wszelkie koszty konserwacji tego wodociągu miały być pokrywane po wsze czasy przez książąt brzeskich.
Miejskie wodociągi były stale rozbudowywane i modernizowane. Na początku XVII wieku drewnienie rury transportujące wodę przebiegały już pod wieloma ulicami, pokrywając w ten sposób gęstą siecią całe miasto. Niestety i tak nie zaspokajały one na wystarczającym poziomie potrzeb mieszkańców. Odpowiednio zaopatrzona w wodę była jedynie rezydencja książąt piastowskich.
Niedosyt wody był bardzo uciążliwy dla mieszkańców. Z tego powodu rada miejska zachęcała do budowy prywatnych ujęć. Każdy posiadacz własnej studni zyskiwał prawo dodatkowej produkcji pół waru piwa ponad przyznany kontyngent (jeden war zawierał 35-40 beczek piwa). W Brzegu znajdowała się więc spora liczba studni, nad którymi czuwał studniarz.
Do połowy XIX wieku niewiele zmieniło się w sposobie zaopatrywania miasta w wodę. Przełom przyszedł wraz z rewolucją przemysłową i gwałtownym rozwojem technologicznym. W drugiej połowie XIX wieku wzniesiono pierwszy zakład wodociągowy przy ulicy Rybackiej i istniejącą do dziś wieżę ciśnień, dzięki której woda mogła docierać na najwyższe piętra brzeskich kamienic. Od tego czasu kwestię zaopatrzenia mieszkańców Brzegu w wodę powierzono nowoczesnej technologii i powołanym do tego zakładom.
