Fot. Wikipedia
Jan Ernst Matzeliger urodził się 15 września 1852 roku w dzisiejszym Paramaribo w Surinamie. Jego ojciec był Holendrem nadzorującym warsztaty maszynowe, a matka pochodziła z lokalnej społeczności i wcześniej była zniewolona. Już jako dziecko zdobywał doświadczenie w pracy z urządzeniami, co naturalnie skierowało go ku mechanice.
W wieku 19 lat podjął pracę na statku handlowym, a od 1873 roku mieszkał w Filadelfii. Cztery lata później przeniósł się do Lynn w stanie Massachusetts, gdzie pracował jako uczeń w fabryce obuwia. Tam po raz pierwszy zetknął się ze skomplikowanym i całkowicie ręcznym procesem formowania cholewki na kopycie i jej łączenia z podeszwą. Etap ten był kluczowy i pomimo wcześniejszych prób nie udało się go zmechanizować.
Matzeliger, obserwując pracę rzemieślników, zdecydował się opracować urządzenie, które wykona tę czynność automatycznie. Po wielogodzinnych zmianach w fabryce uczył się z podręczników i projektował kolejne prototypy. Pierwsze modele powstawały z dostępnych materiałów, w tym pudełek po cygarach i drutu. Jego konstrukcja, mimo złożoności ruchów wymaganych przy naciąganiu skóry, okazała się przełomem.
20 marca 1883 roku otrzymał amerykański patent nr 274207. Maszyna, którą opracował, potrafiła wytwarzać nawet 700 par butów dziennie, podczas gdy doświadczony ręczny laster wykonywał około 50. Zautomatyzowanie tego kluczowego etapu znacząco obniżyło koszty produkcji i przyczyniło się do spadku cen obuwia.
Matzeliger, mimo przełomowego rozwiązania, nie odniósł osobistych korzyści finansowych - większość udziałów musiał oddać inwestorom, którzy finansowali rozwój prototypu. Wyczerpanie i trudne warunki życia przyczyniły się do pogorszenia jego zdrowia. Zmarł w 1889 roku na gruźlicę, mając 37 lat nie doczekawszy pełnego uznania ani możliwości wykorzystania efektów swojej pracy. Prawa do patentu i udziały przejęła później United Shoe Machinery Co.
Dzięki jego wynalazkowi Lynn stało się jednym z najważniejszych ośrodków produkcji obuwia w Stanach Zjednoczonych. W 1991 roku wydano znaczek pocztowy upamiętniający jego dorobek, a w 2006 roku Matzeliger został wprowadzony do National Inventors Hall of Fame.
